రామమందిరం - బాబ్రీ మసీదు వివాదానికి సంబంధించిన టైమ్‌లైన్...
1528: మొఘల్ చక్రవర్తి బాబర్ అయోధ్యలో ఒక మసీదును నిర్మించాడు, ఇది రాముడి జన్మస్థలమని హిందువుల ఆరోపణ.
1530-1605: మందిర్-మసీదు వివాదానికి సంబంధించి సంఘర్షణలు మరియు మతపరమైన హింసాత్మక సంఘటనల గురించి అనేక ఆరోపణలు ఉన్నాయి.
1885: మహంత్ రఘుబీర్ దాస్ రామ్ చబూత్రాపై పందిరి నిర్మించడానికి అనుమతి కోరుతూ దావా వేశారు, అయితే అతని అభ్యర్థనను ఫైజాబాద్ జిల్లా కోర్టు ఒక సంవత్సరం తర్వాత తిరస్కరించింది.
1859: బ్రిటీష్ అధికారులు ప్రార్థనా స్థలాలను వేరు చేయడానికి కంచెను నిర్మించారు, లోపలి కోర్టును ముస్లింలు... బయటి కోర్టును హిందువులు ఉపయోగించుకునేలా అనుమతించారు.
Ram Mandir Inauguration: మారిషస్‌ నుంచి డెన్మార్క్ వరకు.. అంతా రామమయం..!
1949: మసీదు లోపల రాముడి విగ్రహం బయటపడింది. దానిని హిందువులు అక్కడ ఉంచారని ముస్లింలు పేర్కొన్నారు. ముస్లింలు నిరసన వ్యక్తం చేశారు... రెండు పార్టీలు సివిల్ దావాలు వేసాయి. ప్రభుత్వం ఆ ప్రాంగణాన్ని వివాదాస్పద ప్రాంతంగా ప్రకటించి గేట్లకు తాళాలు వేసింది.
18 జనవరి, 1950: 'ఆస్థాన్ జన్మభూమి'లో ప్రతిష్టించిన విగ్రహాలను పూజించే హక్కును కోరుతూ గోపాల్ సింగ్ విశారద్ మొదటి టైటిల్ దావా వేశారు. విగ్రహాల తొలగింపుపై నిషేధం విధించిన కోర్టు.. పూజలు కొనసాగించేందుకు అనుమతించింది.
24 ఏప్రిల్, 1950: ఉత్తరప్రదేశ్ రాష్ట్రం నిషేధాజ్ఞపై అప్పీల్ చేసింది.
1950: రామచంద్ర పరమహంస మరొక దావా వేశారు, కానీ తర్వాత ఉపసంహరించుకున్నారు.
1959: నిర్మోహి అఖారా రంగంలోకి దిగి, కోర్టు నియమించిన రిసీవర్‌ను తొలగించి, సైట్‌ను స్వాధీనం చేసుకోవాలని కోరుతూ మూడవ దావాను దాఖలు చేసింది. ఇది రాముడు జన్మించిన ప్రదేశం యొక్క సంరక్షకునిగా పేర్కొంది.
18 డిసెంబర్, 1961: UP సున్నీ సెంట్రల్ బోర్డ్ ఆఫ్ వక్ఫ్ మసీదు మరియు ప్రక్కనే ఉన్న భూమిని తమ ఆధీనంలోకి తీసుకుంది.
1983: అయోధ్యలోని వివాదాస్పద స్థలంలో ఆలయ నిర్మాణం కోసం విశ్వహిందూ పరిషత్ (VHP) దేశవ్యాప్త ఉద్యమాన్ని ప్రారంభించింది.
1 ఫిబ్రవరి, 1986: హరి శంకర్ దూబే అభ్యర్థన మేరకు, జిల్లా జడ్జి 'దర్శనం' కోసం మసీదు గేట్లకు తాళం వేయాలని ఆదేశించారు. ముస్లింలు బాబ్రీ మసీదు యాక్షన్ కమిటీని ఏర్పాటు చేశారు.
1989: అలహాబాద్ హైకోర్టులోని లక్నో బెంచ్‌లో లార్డ్ రామ్ పేరు మీద VHP మాజీ ఉపాధ్యక్షుడు డియోకి నందన్ అగర్వాలా తాజా దావా వేశారు.
23 అక్టోబర్, 1989: ఫైజాబాద్ కోర్టులో పెండింగ్‌లో ఉన్న నాలుగు దావాలు హైకోర్టు ప్రత్యేక బెంచ్‌కు బదిలీ చేయబడ్డాయి.
నవంబర్ 1989: VHP అయోధ్యలో శిలాన్యాస్ వేడుకను నిర్వహించి ప్రణాళికాబద్ధమైన రామ మందిరం యొక్క మొదటి రాయిని ఉంచారు.
1990: VHP వాలంటీర్లు మసీదును పాక్షికంగా దెబ్బతీశారు. ప్రధాన మంత్రి చంద్ర శేఖర్ చర్చల ద్వారా వివాదాన్ని పరిష్కరించడానికి ప్రయత్నించారు.. అది మరుసటి సంవత్సరం విఫలమవుతుంది.
సెప్టెంబరు 1990: బిజెపి నాయకుడు ఎల్‌కె అద్వానీ గుజరాత్‌లోని సోమనాథ్ నుండి అయోధ్య వరకు యాత్రను ప్రారంభించారు. యాత్రలో అద్వానీని బీహార్‌లో అరెస్టు చేశారు.
నవంబర్ 1990: అయోధ్యలో ఉత్తరప్రదేశ్ పోలీసులతో VHP నాయకుల ఆధ్వర్యంలో కరసేవకులు ఘర్షణ పడ్డారు. అనేకమంది కరసేవకులు చంపబడ్డారు.
6 డిసెంబర్ 1992: విహెచ్‌పి, శివసేన మరియు బిజెపి మద్దతుదారులు బాబ్రీ మసీదును నేలమట్టం చేయడంతో మొత్తం వివాదానికి ఇది మలుపు తిరిగింది... హిందువులు మరియు ముస్లింల మధ్య దేశవ్యాప్తంగా మతపరమైన అల్లర్లను ప్రేరేపించింది, ఇందులో 2,000 మందికి పైగా మరణించారు.
2001: మసీదు కూల్చివేత వార్షికోత్సవం సందర్భంగా ఉద్రిక్తతలు పెరిగాయి. ఆ స్థలంలో హిందూ దేవాలయాన్ని నిర్మిస్తామని VHP మళ్లీ హామీ ఇచ్చింది.
జనవరి 2002: వాజ్‌పేయి తన కార్యాలయంలో అయోధ్య సెల్‌ను ఏర్పాటు చేశారు... హిందూ మరియు ముస్లిం నాయకులతో చర్చలు జరపడానికి సీనియర్ అధికారి శతృఘ్న సింగ్‌ను నియమించారు.
ఫిబ్రవరి 2002: ఆలయ నిర్మాణాన్ని ప్రారంభించడానికి VHP మార్చి 15 గడువును నిర్ధారించింది. వందలాది మంది వాలంటీర్లు సంఘటనా స్థలానికి చేరుకున్నారు. ఇంతలో, అయోధ్య నుండి తిరిగి వస్తున్న హిందూ కార్యకర్తలను తీసుకువెళుతున్న గోద్రాలో రైలుపై జరిగిన దాడిలో కనీసం 58 మంది మరణించారు.
మార్చి 2002: రైలు దాడి తరువాత, గుజరాత్‌లో జరిగిన అల్లర్లలో దాదాపు 2,000 మంది, ఎక్కువ మంది ముస్లింలు చనిపోయారు.
ఏప్రిల్ 2002: ముగ్గురు అలహాబాద్ హైకోర్టు న్యాయమూర్తులు మతపరమైన స్థలం ఎవరికి చెందినదో నిర్ణయించడంపై విచారణ ప్రారంభించారు.
జనవరి 2003: పురావస్తు శాస్త్రవేత్తలు అలహాబాద్ హైకోర్టు ఆదేశం ప్రకారం... ఆ ప్రదేశంలో రాముడి గుడి ఉందా లేదా అనే సర్వేను ప్రారంభించారు.
ఆగష్టు 2003: ASI సర్వే ప్రకారం మసీదు కింద దేవాలయం ఉన్నట్లు ఆధారాలు ఉన్నాయి, కానీ ముస్లింలు కనుగొన్న విషయాలను వివాదం చేశారు. హిందూ ఉద్యమకారుడు రామచంద్ర దాస్ పరమహంస అంత్యక్రియలలో వాజ్‌పేయి మాట్లాడుతూ, మరణిస్తున్న వ్యక్తి కోరికలను నెరవేరుస్తానని మరియు అయోధ్యలో ఆలయాన్ని నిర్మిస్తానని చెప్పారు. అయితే, కోర్టులు, చర్చల ద్వారా సమస్యను పరిష్కరిస్తారని ఆశాభావం వ్యక్తం చేశారు.
సెప్టెంబరు 2003: బాబ్రీ మసీదు విధ్వంసానికి ప్రేరేపించినందుకు ఏడుగురు హిందూ నాయకులపై విచారణ జరగాలని కోర్టు తీర్పునిచ్చింది, అయితే 1992లో ఆ స్థలంలో ఉన్న అప్పటి ఉప ప్రధాని అద్వానీపై ఎలాంటి ఆరోపణలు రాలేదు.
31 ఆగష్టు, 2003: ASI నివేదికను సవాలు చేస్తామని ఆల్ ఇండియా ముస్లిం పర్సనల్ లా బోర్డు ప్రకటించింది.
జూలై 2005: అనుమానిత ఇస్లామిక్ మిలిటెంట్లు వివాదాస్పద స్థలంపై దాడి చేశారు, కాంప్లెక్స్ గోడకు రంధ్రం చేయడం కోసం పేలుడు పదార్థాలతో నిండిన జీపును ఉపయోగించారు. భద్రతా బలగాలు ఉగ్రవాదులుగా భావిస్తున్న ఐదుగురిని హతమార్చగా, ఆరో వ్యక్తిని వెంటనే గుర్తించలేదు.
జూన్ 2009: మసీదు కూల్చివేతకు దారితీసిన సంఘటనలపై దర్యాప్తు చేసిన లిబర్‌హాన్ కమిషన్ తన నివేదికను సమర్పించింది.
జూలై 2010: బెంచ్ తన తీర్పును రిజర్వ్ చేసింది మరియు సమస్యను సామరస్యంగా పరిష్కరించుకోవాలని అన్ని పక్షాలను కోరింది. కానీ ఎవరూ ఆసక్తి చూపలేదు.
8 సెప్టెంబర్ 2010: సెప్టెంబర్ 24న తీర్పును వెలువరిస్తామని హైకోర్టు ప్రకటించింది.
14 సెప్టెంబరు, 2010: తీర్పును వాయిదా వేయడానికి రిట్ దాఖలు చేయబడింది, అయితే హైకోర్టు దానిని తిరస్కరించింది.
28 సెప్టెంబరు, 2010: వాయిదా పిటిషన్‌ను తిరస్కరించిన సుప్రీంకోర్టు, అయోధ్యపై తీర్పును వెలువరించేందుకు అలహాబాద్ హైకోర్టుకు అనుమతిని ఇచ్చింది. సెప్టెంబరు 30ని హైకోర్టు తీర్పు దినంగా ఎంచుకుంది.
30 సెప్టెంబర్, 2010: అలహాబాద్ హైకోర్టు తీర్పు ఇచ్చింది. అలహాబాద్ హైకోర్టులోని త్రిసభ్య ధర్మాసనం 2.77 ఎకరాల 2:1 స్థలాన్ని హిందూ మరియు ముస్లిం సమూహాల మధ్య విభజించింది.
9 మే, 2011: వివాదాస్పద స్థలాన్ని మూడు భాగాలుగా విభజిస్తూ అలహాబాద్ హైకోర్టు ఇచ్చిన తీర్పుపై స్టే విధించిన సుప్రీంకోర్టు, యథాతథ స్థితి కొనసాగుతుందని పేర్కొంది.
21 మార్చి, 2017: అయోధ్య విషయం చాలా సున్నితమైనది కాబట్టి, దానిని కోర్టు వెలుపల పరిష్కరించుకోవాలని సుప్రీంకోర్టు సిఫార్సు చేసింది.
8 ఫిబ్రవరి 2018: నివేదికల ప్రకారం, SC వారి పత్రాలను సిద్ధం చేయమని పార్టీలను ఆదేశించింది మరియు కేసులో ప్రవేశించడానికి ఇకపై పార్టీలను అనుమతించబోమని ప్రకటించింది. పరిస్థితిని భూ వివాదంలా పరిగణిస్తామని స్పష్టం చేసింది.
8 మార్చి, 2019: భూ హక్కు వివాదంలో మధ్యవర్తిత్వం వహించేందుకు ఎఫ్‌ఎం కలీఫుల్లా చైర్మన్‌గా ఆధ్యాత్మిక గురువు శ్రీశ్రీ రవిశంకర్, సీనియర్ న్యాయవాది శ్రీరామ్ పంచులతో కూడిన మధ్యవర్తిత్వ ప్యానెల్‌ను సుప్రీంకోర్టు ఏర్పాటు చేసింది.
2 ఆగస్టు, 2019: కమిటీ చైర్మన్ సమర్పించిన నివేదిక ఆధారంగా మధ్యవర్తిత్వం విఫలమైందని సుప్రీంకోర్టు ప్రకటించింది. ఆగస్టు 6 నుంచి రోజువారీ విచారణ జరపాలని కోర్టు ఆదేశించింది.
6 ఆగస్టు, 2019: ప్రధాన న్యాయమూర్తి రంజన్ గొగోయ్ నేతృత్వంలోని ఐదుగురు న్యాయమూర్తుల రాజ్యాంగ ధర్మాసనం, జస్టిస్ శరద్ అరవింద్ బోప్డే, ధనంజయ యశ్వంత్ చంద్రచూడ్, అశోక్ భూషణ్ మరియు అబ్దుల్ నజీర్‌లతో కూడిన ధర్మాసనం రోజువారీ విచారణను ప్రారంభించింది.
9 నవంబర్, 2019: దాదాపు 70 ఏళ్ల సుదీర్ఘ వివాదం ముగిసింది. ఐదుగురు న్యాయమూర్తుల ధర్మాసనం అయోధ్యలో ఆలయ నిర్మాణానికి మార్గం సుగమం చేసే ట్రస్టును ఏర్పాటు చేయాలని ఆదేశించింది. మసీదు నిర్మాణానికి అయోధ్యలో ముస్లింలకు 5 ఎకరాలు కేటాయించాలని ఆదేశించింది.
5 ఫిబ్రవరి 2020: అయోధ్యలో రామ మందిరాన్ని నిర్మించేందుకు ట్రస్టును ఏర్పాటు చేస్తున్నట్లు లోక్‌సభలో ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ ప్రకటించారు.
5 ఆగస్టు 2020: ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ అయోధ్యలో రామమందిరానికి శంకుస్థాపన చేశారు.
22 జనవరి, 2024: కొత్త రామ్ లల్లా విగ్రహాన్ని అయోధ్య ఆలయంలో ప్రతిష్టించారు. ఉత్తరప్రదేశ్ గవర్నర్ ఆనందీబెన్ పటేల్, ఉత్తరప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రి యోగి ఆదిత్యనాథ్, ఆరెస్సెస్ చీఫ్ మోహన్ భగవత్ సమక్షంలో జరిగిన 'ప్రాణ్ ప్రతిష్ఠ' క్రతువుల్లో ప్రధాని మోదీ పాల్గొన్నారు.
