భారత జాతీయ సంస్థలు

జాతీయ మహిళాకమిషన్ చైర్ పర్సన్లు
1. జయంతీ పట్నాయక్: 1992-1995
2. మోహినీ గిరి: 1995-1998
3. విభా పార్థసారథి: 1998-2002
4. పూర్ణిమా అద్వానీ: 2002-2005
5. గిరిజా వ్యాస్: 2005-2011
6. మమతాశర్మ: 2011-2014
7. లలిత కుమార మంగళం: 2014 - (ప్రస్తుతం కొనసాగుతున్నారు)

జాతీయ బాలల హక్కుల కమిషన్
2005లో జాతీయ బాలల హక్కుల పరిరక్షణ చట్టాన్ని రూపొందించారు. ఈ చట్టం ప్రకారం జాతీయ బాలల హక్కుల పరిరక్షణ కమిషన్‌ను 2007లో పార్లమెంట్ చట్టం ద్వారా ఏర్పాటు చేశారు. దీని ఏర్పాటుకు రాజ్యాంగ స్ఫూర్తి, ఐక్యరాజ్య సమితి తీర్మానాలు దోహదపడ్డాయి. ఈ చట్టం ప్రకారం 18 ఏళ్లలోపు వారిని బాలలుగా గుర్తిస్తారు.
నిర్మాణం: ఈ కమిషన్‌లో చైర్‌పర్సన్, ఆరుగురు సభ్యులుంటారు. వీరిలో ఇద్దరు మహిళా సభ్యులు తప్పనిసరి. వీరిని కేంద్ర ప్రభుత్వం నియమిస్తుంది. పదవీ కాలం మూడేళ్లు. పదవీ విరమణ వయసు చైర్‌పర్సన్‌కు 65 ఏళ్లు, సభ్యులకు 60 ఏళ్లు. రెండు పర్యాయాల కంటే ఎక్కువసార్లు నియమితులయ్యే అవకాశం లేదు. వీరిని ముందుగానే తొలగించే అధికారం కేంద్ర ప్రభుత్వానికి ఉంటుంది.
చైర్‌పర్సన్‌గా నియమితులవ్వాలంటే బాలల సమస్యలపై అవగాహన ఉండాలి. బాలల సంక్షేమానికి కృషి చేసే వ్యక్తి అయ్యుండాలి. సభ్యుల్లో ఒకరు విద్యారంగం, రెండోవారు బాలల ఆరోగ్యం, మూడో వారు బాల నేరస్థుల సమస్యలు, నాలుగో వారు బాలకార్మిక వ్యవస్థ నిషేధం, అయిదో వారు బాలల మానసిక స్థితి, చివరి వారు బాలలకు సంబంధించిన చట్టాలపై అవగాహన కలిగి ఉండాలి.

కమిషన్ విధులు

1. రాజ్యాంగం, వివిధ చట్టాల ద్వారా బాలలకు కల్పించిన రక్షణల అమలును పరిశీలించి మరింత ఉన్నతంగా అమలు చేసేందుకు మార్గదర్శకాలను జారీ చేయడం.
2. బాలల హక్కుల ఉల్లంఘన అంశాలపై విచారణ జరిపి అవసరమైన సూచనలు చేయడం.
3. బాలల అభివృద్ధికి, రక్షణకు అవసరమైన చర్యలు చేపట్టడం.
4. బాలల హక్కుల రక్షణకు తీసుకుంటున్న చర్యలపై వార్షిక నివేదికను కేంద్ర ప్రభుత్వానికి సమర్పించడం.
5. బాలల హక్కులకు సంబంధించిన పరిశోధనలను ప్రోత్సహించడం.
6. బాలల హక్కులపై సమాజంలో విస్తృత ప్రచారం నిర్వహించడం.
7. బాలల హక్కుల ఉల్లంఘనకు సంబంధించి సత్వర విచారణకు ప్రత్యేక బాలల కోర్టు ఏర్పాటు చేయడం.
గమనిక: జాతీయ బాలల హక్కుల కమిషన్ తొలి చైర్‌పర్సన్ శాంతా సిన్హా

జాతీయ అల్ప సంఖ్యాక వర్గాల కమిషన్
భారత రాజ్యాంగంలో అల్ప సంఖ్యాక వర్గాల సంరక్షణకు, సంక్షేమానికి ఆర్టికల్ 29, 30, 350(ఎ), 350 (బి) ప్రత్యేకంగా చేర్చారు. 350(బి) ప్రకారం మైనార్టీల సంక్షేమానికి ప్రత్యేక అధికారిని నియమించాలి. అనంతరం ప్రత్యేక కమిషన్ ఏర్పాటు చేయాలి. దీని ప్రకారం జాతీయ మైనార్టీ కమిషన్‌ను 1978లో ఏర్పాటు చేసి 1993లో పార్లమెంట్ చట్టం ద్వారా చట్టపరమైన గుర్తింపు కల్పించారు. ఈ కమిషన్‌కు రాజ్యాంగ ప్రతిపత్తి కల్పించేందుకు 2005లో 103వ రాజ్యాంగ సవరణ బిల్లును ప్రతిపాదించారు. కేంద్రం ఆరు మతాలకు చెందిన వారిని మైనార్టీలుగా గుర్తించింది.
1) ముస్లింలు 2) సిక్కులు
3) క్రిస్టియన్లు 4) బౌద్ధులు
4) జైనులు 5) పార్శీలు

నిర్మాణం: ఈ కమిషన్‌లో చైర్‌పర్సన్, వైస్ చైర్‌పర్సన్, అయిదుగురు సభ్యులుంటారు. వీరందరూ మైనార్టీలై ఉండాలి. వీరికి మైనార్టీల సమస్యలపై అవగాహన ఉండాలి. వీరిని ప్రభుత్వం నియమిస్తుంది. పదవీకాలం మూడేళ్లు. ముందుగానే వీరిని తొలగించే అధికారం కేంద్ర ప్రభుత్వానికి ఉంటుంది.

విధులు, అధికారాలు
1. మైనార్టీల స్థితిగతులను అధ్యయనం చేసి ప్రభుత్వానికి నివేదిక సమర్పించడం, అందులో పేర్కొన్న సమస్యల పరిష్కారానికి సూచనలు చేయడం.
2. మైనార్టీల సంరక్షణ కోసం కేంద్ర, రాష్ర్ట ప్రభుత్వాలు చేసిన చట్టాల అమలు తీరును పరిశీలించడం.
3. రాజ్యాంగం ద్వారా కల్పించిన ప్రత్యేక రక్షణల అమలు తీరును పరిశీలించడం.
4. మైనార్టీల హక్కులకు భంగం కలిగినప్పుడు విచారణ జరిపి అధికారులకు ఆదేశాలు జారీ చేయడం.
5. మైనార్టీల సంక్షేమానికి ప్రభుత్వం జారీ చేసే ఆదేశాలను అమలు చేయడం.
6. కేసుల విచారణలో సివిల్ కోర్టుకు ఉండే అధికారాలు ఈ కమిషన్‌కు ఉంటాయి.

సచార్ కమిటీ
ముస్లింల స్థితిగతుల అధ్యయనం కోసం కాంగ్రెస్ నేతృత్వంలోని యూపీఏ ప్రభుత్వం 2005లో ఒక కమిటీని నియమించింది. ఏడుగురు సభ్యులున్న ఈ కమిటీ అధ్యక్షుడిగా సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తి రాజేందర్ సింగ్ సచార్ కొనసాగారు. ఈ కమిటీ 2006లో నివేదిక సమర్పించింది. ఈ కమిటీ సిఫారసు మేరకు 2006లో మైనార్టీల సంక్షేమానికి 15 సూత్రాల పథకాన్ని ప్రవేశపెట్టారు. మైనార్టీల విద్య, ఉద్యోగ పరిస్థితులను పరిశీలించేందుకు 2007లో యూపీఏ ప్రభుత్వం రంగనాథ్ మిశ్రా కమిటీని నియమించింది. విద్య, ఉద్యోగ అవకాశాల్లో మైనార్టీలకు తగిన ప్రాతినిధ్యం లేనందువల్ల వారికి 15 శాతం రిజర్వేషన్లు కల్పించాలని ఈ కమిటీ సిఫారసు చేసింది. ఈ రిజర్వేషన్ కల్పించేందుకు ఓబీసీ రిజర్వేషన్‌లో 8 శాతం, ఎస్సీ, ఎస్టీ రిజర్వేషన్లలో 7 శాతం కోత విధించాలని పేర్కొంది.

మైనార్టీ కమిషన్ చైర్‌పర్సన్లు
1. మహ్మద్ సర్దార్ అలీఖాన్ - 1993-1996
2. తాహిర్ మహ్మద్ - 1996-1999
3. మహ్మద్ షమీమ్ - 2000-2003
4. తర్లోచన్ సింగ్ - 2003-2006
5. మహ్మద్ హమీద్ అన్సారీ - 2006-2007
6. మహ్మద్ షఫీ ఖురేషీ - 2007-2010
7. వజహత్ హబీబుల్లా - 2011-2014
8. నసీం అహ్మద్ - 2014 నుంచి కొనసాగుతున్నారు.