భారత ఆర్థిక వ్యవస్థ అధిక వృద్ధి సాధనలో గ్రామీణాభివృద్ధి పాత్ర ప్రధానమైంది. ప్రణాళికా రచయితలు వివిధ ప్రణాళికల్లో వనరుల కేటాయింపులో గ్రామీణాభివృద్ధికి అధిక ప్రాధాన్యం ఇచ్చారు. భారత్ ప్రధానంగా వ్యవసాయ ఆధారిత ఆర్థిక వ్యవస్థ. మనదేశ స్థూల దేశీయోత్పత్తికి వ్యవసాయ రంగం తన వాటాగా 1/6 వ వంతు అందిస్తోంది. 1961 గణాంకాల ప్రకారం గ్రామీణ జనాభా 360.3 మిలియన్లు కాగా 2011లో 833.1 మిలియన్లకు పెరిగింది. గ్రామీణ జనాభా దశాబ్ద వృద్ధి 2011 గణాంకాల ప్రకారం 12.2 శాతం. గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో నివసించే ప్రజల జీవన ప్రమాణాన్ని మెరుగుపరచడం గ్రామీణాభివృద్ధి లక్ష్యం. సమాజంలోని పేద వర్గాల ప్రజల సామాజిక, ఆర్థిక, రాజకీయ, సాంస్కృతిక అభివృద్ధి గ్రామీణాభివృద్ధిలో భాగంగా ఉంటాయి. గ్రామీణ రంగ అభివృద్ధికి సంబంధించి విధానాల రూపకల్పన, నియంత్రణ, చట్టాలను గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ రూపొందిస్తుంది. వ్యవసాయం, హాండీక్రాఫ్ట్, ఫిషరీస్, పౌల్ట్రీ, డైరీలు గ్రామీణ ఆర్థిక వ్యవస్థలో ప్రధాన కార్యకలాపాలు.
గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ పరిధిలోని గ్రామీణాభివృద్ధి డిపార్‌‌టమెంట్ గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో అమలయ్యే ముఖ్య పథకాలను పర్యవేక్షిస్తుంది. గ్రామీణ ప్రాంతాలకు ఉద్దేశించిన పథకాల్లో కొన్ని పథకాల ముఖ్య ఉద్దేశం గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో అవస్థాపనా సౌకర్యాలను మెరుగుపరచడం. రోడ్ల నిర్మాణం, గృహ నిర్మాణం, హౌసింగ్, హాబిటేషన్ డెవలప్‌మెంట్, బేసిక్ సర్వీస్‌లు కొన్ని గ్రామీణాభివృద్ధి కార్యక్రమాల లక్ష్యంగా ఉంటాయి. 2019 మార్చి నాటికి గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ పది మిలియన్ కుటుంబాలకు గృహ నిర్మాణాన్ని లక్ష్యంగా నిర్దేశించుకుంది.
గ్రామీణాభివృద్ధి లక్ష్యాలు:
- ఆర్థిక, సాంఘిక అవస్థాపనలకు సంబంధించి వస్తు, సేవలను అందించడం.
- ప్రతి గ్రామీణ కుటుంబ ఆదాయ స్థాయి పెంపు.
- గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో అదనపు ఉపాధి అవకాశాల కల్పన
- గ్రామీణ ప్రజల సామర్థ్యం పెంపు ద్వారా ఆర్థిక వ్యవస్థలో చోటుచేసుకునే మార్పులకనుగుణంగా గ్రామీణ ఆర్థిక కార్యకలాపాల మెరుగుదల.
- గ్రామీణ ప్రజలకు వివిధ సేవల అందుబాటు.
- గ్రామీణ ప్రజల తలసరి కొనుగోలు శక్తి పెంపుతోపాటు మెరుగైన విద్య, ఉత్పాదక ఉపాధి కల్పన ద్వారా కొనుగోలు శక్తి పంపిణీని మెరుగుపరచడం.
- గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో ఉత్పాదకత పెంపు ద్వారా గ్రామీణ పేదరికం తగ్గింపు.
- పరిపాలన వికేంద్రీకరణ ద్వారా ప్రణాళిక, అభివృద్ధిలో ప్రజా భాగస్వామ్యం పెంపు.
- సమాజంలోని అందరికీ సమాన అవకాశాలు కల్పించడం.
గ్రామీణ పేదలు ముఖ్యంగా చిన్న, ఉపాంత రైతులు, కౌలుదారులు, భూమిలేని పేదవారి ఆర్థిక, సాంఘిక స్థితిగతులను మెరుగుపరచే వ్యూహమే గ్రామీణాభివృద్ధిగా ‘అగర్వాల్ (1989)’ నిర్వచించారు. అభివృద్ధ్ది వల్ల కలిగే ప్రయోజనాలను గ్రామీణ ప్రాంతాల్లోని పేద వర్గాల ప్రజలకు విస్తరించడం ద్వారా కొన్ని ప్రత్యేక వర్గాల ప్రజల ఆర్థిక, సాంఘిక స్థితిగతులను మెరుగుపరచడం కోసం గ్రామీణాభివృద్ధి అనే వ్యూహాన్ని రూపొందించారని ‘ప్రపంచ బ్యాంక్’ అభిప్రాయపడింది. గ్రామీణాభివృద్ధి అంటే గ్రామీణ ప్రాంతాల్లోని స్థానిక వనరులను అభిలషణీయంగా వినియోగించుకోవడం ద్వారా ఒక ప్రాంతం, ప్రజల అభివృద్ధిగా ‘వ్యవసాయం, గ్రామీణాభివృద్ధి’పై ఏర్పాటైన జాతీయ కమీషన్ అభిప్రాయపడింది. గ్రామీణ పేద ప్రజల జీవన నాణ్యతను మెరుగుపరచడం గ్రామీణాభివృద్ధి ముఖ్య లక్ష్యంగా పేర్కొనవచ్చు. అన్ని విధాలైన అభివృద్ధి కార్యకలాపాల్లో గ్రామీణ ప్రజల భాగస్వామ్యాన్ని పెంపొందించినప్పుడు గ్రామీణాభివృద్ధి లక్ష్యాలు నెరవేరుతాయి.
- ఆర్థిక వృద్ధి సాధనలో ప్రజలందరికీ కనీస అవసరాలైన ఆహారం, గృహం, వస్త్రాలతో పాటు ఆరోగ్య సౌకర్యాలు, భద్రత కల్పించడం
- ఆత్మగౌరవం
- స్వేచ్ఛ అనేవి గ్రామీణాభివృద్ధికి సంబంధించి కీలక అంశాలుగా పేర్కొనవచ్చు.
భారత్‌లో గ్రామీణాభివృద్ధిపై దృష్టి కేంద్రీకరించడం ద్వారా కింది ప్రయోజనాలను ఆశించవచ్చు.
- గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో సామాజిక మార్పు ద్వారా అనేక గ్రామీణ సమస్యల నివారణ.
- గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో లభ్యమయ్యే వనరుల వినియోగం
- గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో అవస్థాపనా సౌకర్యాల పెరుగుదల.
- జాతీయోత్పత్తి వృద్ధి వేగవంతం ద్వారా జాతీయ, తలసరి ఆదాయాల వృద్ధి.
- గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో ఇంధనం, జౌఛీఛ్ఛీట లభ్యత పెంపు.
- దేశీయ వాణిజ్యం, అంతర్జాతీయ వాణిజ్య వృద్ధి.
- మూలధన కల్పనలో పెరుగుదల.
- రాజకీయ సుస్థిరత సాధన.
- వ్యవసాయ రంగంలో 2 శాతం వృద్ధి ఇతర రంగాలలో 8 శాతం వృద్ధికి కారణమవుతుంది.
గ్రామీణాభివృద్ధికి సంబంధించి ముఖ్య పథకాలు..
- గ్రామీణాభివృద్ధి ప్రాజెక్టులు, కార్యక్రమాలు
- సామాజిక అభివృద్ధి కార్యక్రమం
- ప్యాకేజి అప్రోచ్ (IADP, IAAP, HYVP)
- ఏరియా అప్రోచ్ (DPAP, CAD)
- టార్గెట్ అప్రోచ్ (SFDA, MFALDA)
- స్వయం ఉపాధి పథకాలు (IRDP, TRYSEM, DWACRA స్వర్ణజయంతి గ్రామ స్వరోజ్‌గార్ యోజన)
- వేతన ఉపాధి పథకాలు (NREP, RLEGP, JRY, మహాత్మా గాంధీ జాతీయ గ్రామీణ ఉపాధి హామీ పథకం)
- ప్రధానమంత్రి గ్రామ సడక్ యోజన, దీన్‌దయాళ్ ఉపాధ్యాయ గ్రామీణ కౌశల్ యోజన, పి.ఎం. గ్రామీణాభివృద్ధి ఫెలోస్ పథకం, సర్వశిక్షా అభియాన్.
మాదిరి ప్రశ్నలు :
1. అంత్యోదయ యోజనను 1977 అక్టోబర్ 22న మొదటగా ప్రారంభించిన రాష్ర్టం?
1) రాజస్థాన్
2) ఉత్తరప్రదేశ్
3) మధ్యప్రదేశ్
4) గుజరాత్
- View Answer
- సమాధానం: 1
2. గ్రామీణ ప్రాంత ప్రజల సామాజిక, ఆర్థిక, సాంస్కృతిక అభివృద్ధి ధ్యేయంగా 1952లో ప్రకటించిన పథకం?
1) ప్రజా పనుల కార్యక్రమం
2) పనికి ఆహార పథకం
3) సామాజిక అభివృద్ధి పథకం
4) కరువు ప్రాంతాల పథకం
- View Answer
- సమాధానం: 3
3. కింది ఏ కమిటీ రూపొందించిన మార్గదర్శక సూత్రాల ప్రకారం కరువు పీడిత ప్రాంతాల పథకం ప్రస్తుతం అమలవుతుంది?
1) వై.వి. రెడ్డి
2) ప్రొ. హనుమంతరావు
3) అమర్త్యసేన్
4) కౌశిక్ బసు
- View Answer
- సమాధానం: 2
4. ఎడారి ప్రాంతాల అభివృద్ధి పథకం ఎప్పుడు ప్రారంభమైంది?
1) 1952-53
2) 1961-62
3) 1971-72
4) 1977-78
- View Answer
- సమాధానం: 4
5. కింది వాటిలో 100 శాతం కేంద్ర ప్రభుత్వ స్పాన్సర్డ పథకం ఏది?
1) అన్నపూర్ణ
2) ఇందిరా ఆవాస్ యోజన
3) కరువు పీడిత ప్రాంతాల పథకం
4) పైవన్నీ
- View Answer
- సమాధానం: 1
6. కింది వాటిలో అన్నపూర్ణ యోజన లక్ష్యం ఏది?
1) కోటి నిరుపేద కుటుంబాలకు ఆహార ధాన్యాలను అందించడం
2) జాతీయ వృద్ధాప్య పెన్షన్ పథకం వర్తించని సీనియర్ సిటిజన్లకు ఆహార భద్రత కల్పించడం
3) సమగ్ర గ్రామీణాభివృద్ధి
4) పేదలకు బీమా కల్పించడం
- View Answer
- సమాధానం: 2
7. పదకొండవ పంచవర్ష ప్రణాళికలో ప్రభుత్వ రంగ పెట్టుబడిలో గ్రామీణాభివృద్ధిపై చేసిన వ్యయం?
1) 3 శాతం
2) 4 శాతం
3) 5 శాతం
4) 6 శాతం
- View Answer
- సమాధానం: 4
8. గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో సుస్థిర మానవాభివృద్ధి సాధించడం కింది ఏ పథకం లక్ష్యం?
1) కుటీర్ జ్యోతి ప్రోగ్రామ్
2) ప్రధానమంత్రి గ్రామోదయ యోజన
3) జవహర్ రోజ్గార్ యోజన
4) ప్రధానమంత్రి ఆవాస్ యోజన
- View Answer
- సమాధానం: 2
9. కింది వాటిలో ఎడారి ప్రాంత అభివృద్ధి పథకం లక్ష్యం ఏది?
1) సహజ వనరుల పరిరక్షణ
2) సహజ వనరుల అభివృద్ధి
3) పర్యావరణ సమతుల్యాన్ని పరిరక్షించడం
4) పైవన్నీ
- View Answer
- సమాధానం: 4
10. పది లక్షల బావుల పథకం (మిలియన్ వెల్స్ స్కీమ్) కింది ఏ పథకంలో విలీనమైంది?
1) స్వర్ణ జయంతి గ్రామ్ స్వరోజ్‌గార్ యోజన
2) స్వర్ణ జయంతి షహారీ రోజ్గార్ యోజన
3) ఐ.ఆర్.డి.పి.
4) నెహ్రూ రోజ్గార్ యోజన
- View Answer
- సమాధానం: 1
11. ప్రజా కార్యచరణ, గ్రామీణ టెక్నాలజీ అభివృద్ధి మండలి (కపార్ట) కేంద్ర కార్యాలయం ఎక్కడ ఉంది?
1) ముంబై
2) హైదరాబాద్
3) న్యూఢిల్లీ
4) కోల్కత్తా
- View Answer
- సమాధానం: 3
12. ఆపరేషన ఫ్లడ్ కార్యక్రమాన్ని ఏ సంవత్సరం నుంచి విజయవంతంగా అమలు పరిచారు?
1) 1951
2) 1955
3) 1961
4) 1966
- View Answer
- సమాధానం: 4
13. నక్సల్స్ ప్రభావిత జిల్లాలలోని షెడ్యూల్డ్ తెగల యువకుల ఉపాధికి సంబంధించి నైపుణ్యతాభివృద్ధి పథకం ఏది?
1) రోష్ని
2) రోహిణి
3) ప్రధానమంత్రి కౌశల్ వికాస్ యోజన
4) ప్రధానమంత్రి గ్రామోదయ యోజన
- View Answer
- సమాధానం: 1
14. భూసార ఆరోగ్య కార్డులను (Soil Health card) కింది ఏ రాష్ర్టంలో మొదటగా ప్రారంభించారు?
1) ఆంధ్రప్రదేశ్
2) తెలంగాణ
3) రాజస్థాన్
4) కర్ణాటక
- View Answer
- సమాధానం: 3
15. Gram uday se Bharat Uday Abhiyan కార్యక్రమం కింది వాటిలో దేనిని పటిష్టపరచడానికి ఉద్దేశించింది?
1) పంచాయత్ సమితి
2) పంచాయతీరాజ్
3) మహిళా సాధికారత
4) పైవన్నీ
- View Answer
- సమాధానం: 2
16. సమగ్ర బంజరు భూముల అభివృద్ధి కార్యక్రమం ఉద్దేశం ఏమిటి?
1) గ్రామం ఆధారంగా బంజరు భూముల అభివృద్ధి
2) తాలుకా ఆధారంగా బంజరు భూముల అభివృద్ధి
3) పేదల సామాజిక స్థితిగతులను మెరుగుపరచడం
4) విస్తృత ప్రాంతంలో సామాజిక అభివృద్ధి
- View Answer
- సమాధానం: 1
17. గ్రామీణ కుటుంబాలకు సంబంధించిన సాంఘిక భద్రతా పథకం?
1) అంత్యోదయ అన్నా యోజన
2) ఆమ్ ఆద్మీ బీమా యోజన
3) జాతీయ గ్రామీణ ఉపాధి హామీ పథకం
4) హృద య్
- View Answer
- సమాధానం: 2
18. కుటీర్ జ్యోతి ప్రోగ్రామ్ను ప్రారంభించిన సంవత్సరం?
1) 1978-79
2) 1988-89
3) 1991-92
4) 1997-98
- View Answer
- సమాధానం: 2
19. కింది వాటిలో గ్రామీణ పేద యువకులకు ఉపాధితో అనుసంధానించిన నైపుణ్యతాభివృద్ధి పథకం ఏది?
1) భారత్ నిర్మాణ్
2) ట్రైసం
3) దీన్ దయాళ్ ఉపాధ్యాయ్ గ్రామీణ్ కౌశల్ యోజన
4) ఆమ్ ఆద్మీ బీమా యోజన
- View Answer
- సమాధానం: 3
20. ఇరవై సూత్రాల ఆర్థిక కార్యక్రమం (1975) కింది ఎవరి పేరుతో ముడిపడి ఉంది?
1) జవహర్లాల్ నెహ్రూ
2) ఇందిరా గాంధీ
3) వై.బి. చవాన్
4) ఎన్.డి. తివారీ
- View Answer
- సమాధానం: 2
21. ICD పథకం ప్రారంభమైన సంవత్సరం?
1) 1973
2) 1975
3) 1982
4) 1985
- View Answer
- సమాధానం: 2
22. కింది వాటిలో ఏ సంస్థ ‘గ్రామీణ అవస్థాపనా అభివృద్ధి నిధిని’ ఏర్పాటుచేసింది?
1) నాబార్డ
2) రిజర్వ బ్యాంక్
3) గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ
4) ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ
- View Answer
- సమాధానం: 1
23. కింది వాటిలో జాతీయ సామాజిక సహాయ పథకంలో అంతర్భాగమైంది ఏది?
1) జాతీయ వయో వృద్ధ్దుల పెన్షన్ పథకం
2) జాతీయ కుటుంబ ప్రయోజన పథకం
3) జాతీయ ప్రసూతి ప్రయోజన పథకం
4) పైవన్నీ
- View Answer
- సమాధానం: 4
24. ఒక లక్ష లేదా అంతకన్నా తక్కువ జనాభా ఉన్న పట్టణాల చుట్టూ ఉన్న గ్రామీణ సముదాయాలను గుర్తించి భౌతిక, సామాజిక, మౌలిక సదుపాయాల అభివృద్ధికి ఉద్దేశించిన పథకం?
1) పురా
2) రోష్ని
3) భారత్ నిర్మాణ్
4) ఆమ్ ఆద్మీ బీమా యోజన
- View Answer
- సమాధానం: 1
25. ఆమ్ ఆద్మీ బీమా యోజన ఎప్పుడు ప్రారంభమైంది?
1) 2005 అక్టోబర్ 2
2) 2007 అక్టోబర్ 2
3) 2012 అక్టోబర్ 2
4) 2018 అక్టోబర్ 2
- View Answer
- సమాధానం: 2
26. కుటుంబ నియంత్రణను పాటించని వారు పంచాయతీరాజ్ ఎన్నికలలో పోటీ చేయకుండా నిరోధించే ఆర్డినెన్సను మొదటిసారిగా తీసుకువచ్చిన రాష్ట్రం?
1) కర్ణాటక
2) కేరళ
3) రాజస్థాన్
4) ఉత్తరప్రదేశ్
- View Answer
- సమాధానం: 3
27. సంసద్ ఆదర్శ గ్రామ్ యోజనను 2014 అక్టోబర్లో ఎవరి జయంతి సందర్భంగా ప్రారంభించారు?
1) మహాత్మా గాంధీ
2) జయప్రకాశ్ నారాయణ్
3) జవహర్ లాల్ నెహ్రూ
4) ఇందిరా గాంధీ
- View Answer
- సమాధానం: 2
28. ప్రధానమంత్రి గ్రామ సడక్ యోజనను ప్రారంభించిన మంత్రిత్వ శాఖ?
1) గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ
2) ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ
3) మానవ వనరుల అభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ
4) పైవేవీకావు
- View Answer
- సమాధానం: 1
29. అంత్యోదయ అన్నా యోజన (2000 డిసెంబర్ 25) పథకాన్ని ప్రారంభించిన సమయంలో దేశ ప్రధానిగా ఉన్నది ఎవరు?
1) చంద్రశేఖర్
2) వి.పి. సింగ్
3) అటల్ బిహారీ వాజ్పాయ్
4) రాజీవ్ గాంధీ
- View Answer
- సమాధానం: 3
30. 2018-19 కేంద్ర బడ్జెట్లో గ్రామీణాభివృద్ధికి కేటాయించిన మొత్తం?
1) రూ.98,999 కోట్లు
2) రూ.1,10,000 కోట్లు
3) రూ. 1,25,000 కోట్లు
4) రూ.1,38,000 కోట్లు
- View Answer
- సమాధానం: 4
31. 2018-19 కేంద్ర బడ్జెట్లో భూగర్భ జల నీటిపారుదల పథకానికి కేటాయించిన మొత్తం?
1) రూ.2600 కోట్లు
2) రూ.5400 కోట్లు
3) రూ.6100 కోట్లు
4) రూ.7100 కోట్లు
- View Answer
- సమాధానం: 1
More Articles
