మిశ్రమ లోహాలు

Sakshi Education

రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ లోహాలు లేదా ఒక లోహంతోపాటు ఇతర మూలకాలసజాతీయ మిశ్రమమే మిశ్రమ లోహం. శుద్ధ లోహాలతో పోల్చినప్పుడు మిశ్రమ లోహాల ధర్మాలు కాస్త భిన్నంగా ఉంటాయి.

మిశ్రమ లోహాలు -ఇతరాంశాలు

ఇనుము ఒక అనుఘటకంగా ఉన్న మిశ్రమ లోహాలను ఫై మిశ్రమ లోహాలు అంటారు. ఉదా: స్టెయిన్‌లెస్ స్టీలు (ఐరన్ + కార్బన్ + క్రోమియం)
ఐరన్ లేని మిశ్రమ లోహాలను నాన్ ఫై మిశ్రమ లోహాలు అంటారు. ఉదా: జర్మన్ సిల్వర్ (కాపర్ + జింక్ + నికెల్)
పాదరసం (మెర్క్యురీ) ఒక అనుఘటకంగా ఉన్న మిశ్రమ లోహాన్ని అమాల్గం అంటారు. ఉదా: సోడియం అమాల్గం (మెర్క్యురీ + సోడియం)
ఐరన్, ప్లాటినం లోహాలు అమాల్గంను ఏర్పరచవు.
దంతాల్లోని రంధ్రాలను ఫిల్లింగ్ చేయడానికి డెంటల్ అమాల్గంను ఉపయోగిస్తారు. ఇది మెర్క్యురీ, సిల్వర్, టిన్, కాపర్‌ల మిశ్రమ లోహం.
సాంకేతికంగా మిశ్రమ లోహాన్ని ఘనరూపంలో ఉన్న ద్రవంగా పరిగణించవచ్చు.
మిశ్రమ లోహాల వల్ల పదార్థగట్టిదనం పెరుగుతుంది.
వీటి సాగే గుణం తక్కువగా ఉంటుంది.
ద్రవీభవన స్థానం తక్కువ.
తుప్పు పట్టే గుణం తగ్గుతుంది.
విద్యుత్ వాహకత తగ్గుతుంది.
లోహ కాంతిని, రంగును మెరుగుపర్చవచ్చు.
చర్యాశీలత మార్చవచ్చు.
ఆమ్లాలను, క్షారాలను తట్టుకునే గుణం పెరుగుతుంది.
బంగారు ఆభరణాల స్వచ్ఛతను క్యారెట్ ప్రమాణాల్లో కొలుస్తారు.
24 క్యారెట్ల బంగారంలో 100 శాతం బంగారం ఉంటుంది. x క్యారెట్ల బంగారంలో (x×100)/24 శాతం బంగారం ఉంటుంది. ఒక క్యారెట్ 100/24 శాతం బంగారానికి సమానం. 18 క్యారెట్ల బంగారు ఆభరణాల్లో (18×100)/24 = 75 శాతం బంగారం, మిగతా 25 శాతం రాగి ఉంటుంది. 22 క్యారెట్ల బంగారు ఆభరణాలు 91.6 శాతం స్వచ్ఛత కలిగి ఉంటాయి. మిగతా 8.4 శాతం రాగి ఉంటుంది.

తుప్పు పట్టడం: లోహం తుప్పు పట్టడమనేది ఆక్సీకరణ ప్రక్రియ. ఉదా: ఇనుము తుప్పు పట్టినప్పుడు ఆక్సీకరణం చెంది ఐరన్ ఆక్సైడ్ (ఫెర్రిక్ ఆక్సైడ్) ఏర్పడుతుంది. ఈ ప్రక్రియలో దాని బరువు పెరుగుతుంది. సాధారణంగా గాలిలో తేమ ఎక్కువగా ఉండే తీరప్రాంతాల్లో తుప్పుపట్టడం వేగంగా జరుగుతుంది.
గాల్వనైజేషన్: ఇనుము లాంటి లోహాలు తుప్పు పట్టకుండా వాటిపై జింక్ లాంటి లోహాలతో పూత పూయడాన్నే గాల్వనైజేషన్ అంటారు. గాల్వనైజేషన్ చేయడం వల్ల ఇనుము క్షయం కాకుండా నివారించవచ్చు. గాల్వనైజేషన్ చేయడానికి ఎక్కువ చర్యాశీలత ఉన్న లోహాన్ని తీసుకుంటారు. ఉదా: జింక్ క్రియాశీలత ఎక్కువ కాబట్టి దీంతో ఇనుముపై పూత పూయడం వల్ల ఇది క్షయం చెంది ఐరన్‌ను పరిరక్షిస్తుంది.

ఎలక్ట్రోప్లేటింగ్‌లో కావాల్సిన లోహపు పూతను విద్యుద్విశ్లేషణ పద్ధతిలో వేస్తారు. ఏ లోహంపై పూత పూయాలో దాన్ని కాథోడ్(రుణధ్రువం)గా, పూతపూయాల్సిన లోహమున్న లవణ ద్రావణాన్ని విద్యుద్విశ్లేష్యం(ఎలక్ట్రోలైట్)గా తీసుకుంటారు. ఉదా: కారు విడిభాగాలు, కుళాయిలు, గ్యాస్ బర్నర్‌లపై క్రోమియం ప్లేటింగ్ చేస్తారు. దీనివల్ల తుప్పు పట్టవు. మన్నిక పెరుగుతుంది. నకిలీ నగల తయారీలో కూడా ఈ పద్ధతిని ఉపయోగిస్తారు.
మెర్క్యురీ తప్ప మిగతా లోహాలన్నీ ఘన పదార్థాలే. పాదరసం(మెర్క్యురీ) మాత్రం ద్రవం. గాలియం అతి తక్కువ ఉష్ణోగ్రత వద్ద కరిగే లోహం.
లిథియం, సోడియం, పొటాషియం, రుబీడియం, సీసియం లాంటి క్షారలోహాలు మెత్తని లోహాలు. ఇవి కత్తితో కోయగలిగేంత మృదువైనవి.
లోహాలు మంచి విద్యుత్ వాహకాలు. స్వేచ్ఛా ఎలక్ట్రాన్లు విద్యుత్‌ను మోసుకెళ్తాయి(ఎలక్ట్రాన్ కండక్టర్). లోహాలన్నింటిలో సిల్వర్ మంచి విద్యుత్ వాహకం. గృహావసరాల కోసం రాగి వైర్లను వాడితే, విద్యుత్ పంపిణీ సంస్థలు అల్యూమినియం వైర్లను ఉపయోగిస్తాయి.
అనాది నుంచి నాణేల తయారీలో ఉపయోగించిన బంగారం, సిల్వర్, కాపర్ లోహాలను కాయినేజ్ మెటల్స్ అంటారు.
బంగారానికి రేకులుగా సాగే గుణం ఎక్కువ. దీనిపై గీతలు పడవు. ఆభరణాలను తయారుచేసేటప్పుడు గట్టిదనం కోసం బంగారానికి రాగిని కలుపుతారు.
అత్యంత తేలికైన లోహం లిథియం. అత్యంత మృదువైన లోహం సీసియం.
అత్యంత కఠిన లోహం టంగ్‌స్టన్.
మానవుడు విరివిగా వాడే లోహం ఇనుము. మన రక్తంలోని హిమోగ్లోబిన్‌లో ఐరన్ (ఫై) అయాన్లు ఉంటాయి.
మొక్కల్లోని పత్రహరితంలో మెగ్నీషియం, విటమిన్ బి12 (సయనోకోబాలమిన్)లో కోబాల్ట్ లోహాల అయాన్లు ఉంటాయి.
భూమి పొరల్లో అత్యధికంగా లభించే లోహం అల్యూమినియం. దీనికి బాక్సైట్ గనులు ఆధారం. సిల్వర్ పెయింట్‌లో సిల్వర్ ఉండదు. అల్యూమినియం ఉంటుంది. గోల్డ్ పెయింట్‌లో కాపర్ ఉంటుంది.
కండరాల సంకోచానికి సోడియం అయాన్లు అవసరం.
ట్రాన్సిస్టర్ల తయారీలో ప్రధానమైంది జెర్మేనియం.
సహజ సిద్ధంగా లభించే భారాత్మక లోహం యురేనియం.
ఉప్పునీటి కాఠిన్యానికి కారణమైన ప్రధాన లోహ అయాన్లు కాల్షియం, మెగ్నీషియం.
తేలికగా ఉండి, గట్టిదనం కోసం విమాన విడిభాగాల తయారీలో మెగ్నీషియంను ఉపయోగిస్తారు.
బంగారాన్ని లోహాల రాజుగా పిలుస్తారు.
మన శరీరంలో ఎక్కువగా ఉండే లోహం కాల్షియం.
ద్విస్వభావం(ఆంఫోటరిక్) ఉన్న అర్ధలోహాలు ఆర్శెనిక్, జెర్మేనియం, ఆంటిమొని, జింక్.
లిథియం, సోడియం లాంటి లోహాలు గాలిలోనూ అత్యంత చర్యాశీలత చూపుతాయి. అందుకే వీటిని కిరోసిన్ లేదా పారాఫిన్ నూనెలో నిల్వచేస్తారు.
సోడియం అయాన్లు రక్తపోటును పెంచుతాయి. పొటాషియం అయాన్లు అధిక రక్తపోటును నియంత్రిస్తాయి.
బాణసంచా తయారీలో విరివిగా వాడే లోహాలు మెగ్నీషియం(మిరుమిట్లు గొలిపే తెలుపు), స్ట్రాన్షియం(సింధూర ఎరుపు).
ఇమిటేషన్ జ్యువెలరీలో వాడే నికెల్-సిల్వర్‌లో కాపర్, నికెల్, జింక్ ఉంటాయి. సిల్వర్ ఉండదు.

ముఖ్య మిశ్రమ లోహాలు - ఉపయోగాలు

మిశ్రమ లోహం	సంఘటనం	అనువర్తనాలు
ఇత్తడి (బ్రాస్)	కాపర్ + టిన్	పాత్రలు, యంత్రభాగాలు, బుల్లెట్లు
కంచు (బ్రాంజ్)	కాపర్ + టిన్	విగ్రహాలు, పాత్రలు
బెల్ మెటల్	కాపర్ + టిన్ (తగరం)	గంటల తయారీ
మాగ్నాలియం	మెగ్నీషియం + అల్యూమినియం	విమాన, మోటార్ వాహన భాగాలు
గన్‌మెటల్	కాపర్ + టిన్ + జింక్	గేర్లు, బేరింగ్‌లు, తుపాకీ పరిశ్రమ
జర్మన్ సిల్వర్	కాపర్ + జింక్ + నికెల్	పాత్రలు, నగలు, నిరోధక చుట్టలు
స్టెయిన్‌లెస్ స్టీల్	ఐరన్ + కార్బన్ + క్రోమియం + నికెల్	పాత్రలు, బ్లేడ్లు, బాల్ బేరింగ్‌లు, సర్జికల్ పరికరాలు
మాంగనీస్ స్టీల్	ఐరన్ + కార్బన్ + మాంగనీస్	హెల్మెట్లు, రైల్వేట్రాక్, రోడ్ రోలర్లు, రాళ్లను పగులగొట్టే యంత్రాలు
టంగ్‌స్టన్ స్టీల్	ఐరన్ + కార్బన్ + టంగ్‌స్టన్ + కోబాల్ట్ + క్రోమియం	శాశ్వత అయస్కాంతాలు
క్రోమ్ స్టీల్	ఎక్కువ క్రోమియం ఉన్న స్టీల్	వంటపాత్రలు
నిక్రోమ్	ఐరన్ + క్రోమియం + నికెల్	ఫ్యూజులు, నిరోధక తీగెలు, ఇస్త్రీపెట్టెలోని ఫిలమెంట్
డ్యూరాల్యుమిన్	మెగ్నీషియం + అల్యూమినియం	విమాన భాగాలు
అల్యూమినియం	కాపర్ + అల్యూమినియం+టిన్	ఆభరణాలు, నాణేలు
బ్రాంజ్ సోల్డర్	టిన్ + లెడ్	సోల్డరింగ్
డౌమెటల్	మెగ్నీషియం + అల్యూమినియం + జింక్	కార్లు, జలాంతర్గాములు, విమానాల తయారీలో