తెలంగాణ జనాభా, అక్షరాస్యత

• రాష్ర్ట జనాభాలో 61.33 శాతం గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో, 38.67 శాతం మంది పట్టణాల్లో నివసిస్తున్నారు.
• 2001-11 దశాబ్దంలో మొత్తం రాష్ర్ట జనాభావృద్ధి 13.58 శాతం. అంతకు మందు దశాబ్దంలో ఈ పెరుగుదల 18.77 శాతంగా ఉండేది. దీన్ని బట్టి జనాభా వృద్ధి నెమ్మదించిందని తెలుస్తోంది.
• 2001-11 దశాబ్దంలో రాష్ట్ర పట్టణ జనాభా 38.12 శాతం వృద్ధి చెందింది. అంత క్రితం దశాబ్దంలో ఈ వృద్ధి 25.13 శాతం మాత్రమే. దేశంలోని ఇతర ప్రాంతాలవారు తరలిరావడం, రాష్ర్టంలో అంతర్గతంగా జరిగిన వలసలు పట్టణ జనాభా పెరగడానికి దోహదం చేశాయి.
• 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం గ్రామీణ జనాభా వృద్ధి 2.13 శాతం మాత్రమే.
• రాష్ర్టం మొత్తం పట్టణ జనాభా (2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం)లో రాజధాని నగరమైన హైదరాబాద్ జనాభా 29 శాతానికి పైనే ఉంది.
• పట్టణ జనాభాలో వేగవంతమైన పెరుగుదల వల్ల, జనాభా ఎక్కువగా హైదరాబాద్ మెట్రోపాలిటన్ ప్రాంతంలోనే కేంద్రీకృతం కావడం వల్ల పట్టణ మౌలిక సదుపాయాల మీద ఒత్తిడి గరిష్ట స్థాయిలో పెరిగింది.

జనసాంద్రత

• ఒక చదరపు కిలోమీటరు పరిధిలో నివసించే జనాభాను జనసాంద్రత అంటారు.
• తెలంగాణ రాష్ర్టంలో ఆదిలాబాద్ జిల్లా జనసాంద్రత అత్యల్పం. ఈ జిల్లాలో చ.కి.మీ.కు 170 మంది మాత్రమే నివసిస్తున్నారు. హైదరాబాద్ జిల్లాలో అత్యధికంగా చ.కి.మీ.కు 18,172 మంది నివసిస్తున్నారు.
• రాష్ర్ట సగటు జనసాంద్రత 307. ఖమ్మం, మహబూబ్‌నగర్ జిల్లాల జనసాంద్రత కూడా తక్కువగానే ఉంది. ఈ జిల్లాల జనసాంద్రతలు వరుసగా 175, 220.

లింగ నిష్పత్తి

• ‘ప్రతి వెయ్యి మంది పురుషులకు ఉన్న మహిళల సంఖ్య’ను లింగ నిష్పత్తిగా పేర్కొంటారు. 2011లో తెలంగాణ రాష్ర్టం లింగ నిష్పత్తి 988. ఇది జాతీయ స్థాయి(943) కంటే అధికం.
• నిజామాబాద్, ఆదిలాబాద్, కరీంనగర్, ఖమ్మం జిల్లాల్లో లింగ నిష్పత్తి 1000 కంటే అధికంగా ఉంది.
• 1991లో 967గా ఉన్న లింగ నిష్పత్తి 2001 నాటికి 971కి చేరింది.
• ఆరేళ్లలోపు బాలల లింగ నిష్పత్తి ఆందోళనకరంగా ఉంది. 2001లో 957గా ఉన్న చిన్నారుల లింగ నిష్పత్తి 2011 నాటికి 933కి తగ్గింది.
• 2011 నాటి రాష్ర్ట సగటు 988తో పోలిస్తే, ఎస్సీ జనాభా లింగ నిష్పత్తి 1,008 చాలా ఎక్కువ. రంగారెడ్డి, హైదరాబాద్, మహబూబ్‌నగర్ జిల్లాలను మినహాయిస్తే, రాష్ర్టంలోని మిగతా జిల్లాల్లో ఎస్సీ జనాభా లింగ నిష్పత్తి 1000 కన్నా ఎక్కువే.
• ఎస్టీల లింగ నిష్పత్తి 980గా ఉంది. కానీ, ఆదిలాబాద్(1003), నిజామాబాద్(1017), ఖమ్మం(1022)లలో ఇది చాలా ఎక్కువ.

రాష్ర్ట జనసాంద్రత, లింగ నిష్పత్తి

సమగ్ర కుటుంబ సర్వే, 2014

• సమగ్ర కుటుంబ సర్వే పేరుతో 2014 ఆగస్టు 19న రాష్ర్టమంతటా ఇంటింటి సర్వేను ప్రభుత్వం నిర్వహించింది.
• కేవలం ఒక్క రోజులోనే ఈ సర్వేను పూర్తి చేసింది. గణాంక సమాచార సేకరణ పరంగా దేశంలోనే ఇది ఒక విశిష్టమైన ప్రక్రియ.
• రాష్ర్టంలోని అన్ని కుటుంబాలకు సంబంధించి పటిష్ట గణాంక సమాచార నిధిని సిద్ధం చేయడం ఈ కార్యక్రమం లక్ష్యం.
• ఈ సర్వే వల్ల అర్హులైన లబ్ధిదారులను గుర్తించి, వారి అవసరాలకు అనుగుణంగా అభివృద్ధి కార్యక్రమాలను చేపట్టడానికి ప్రభుత్వానికి వీలవుతుంది.
• గ్రామీణ‌, పట్టణ కుటుంబాల సమాచారం అంతటినీ ప్రభుత్వం ఈ సర్వేతో క్రోడీకరించింది.
• కుటుంబాల వివరాలు, వారి ఆవాస వసతి, కుటుంబ సభ్యుల వివరాలు, వైకల్యాలు, దీర్ఘవ్యాధులు, భూమి, పశు సంపద మొదలైన వివరాలను సేకరించడానికి 3,85,892 మంది గణికులను ప్రభుత్వం వినియోగించింది.
• పింఛన్లు, ఆహార భద్రత మొదలైన ప్రభుత్వ అగ్రగామి పథకాల అమలుకు, ప్రభుత్వ శాఖలన్నింటికీ ఈ సమాచారం ఉపయుక్తంగా ఉంటుంది.
• సర్వేలో వెల్లడైన వివరాల ప్రకారం రాష్ర్టంలో 101.83 లక్షల కుటుంబాలు ఉన్నాయి. రాష్ర్ట సగటు కుటుంబ పరిమాణం 3.56గా ఉంది. రంగారెడ్డి జిల్లాలో అత్యధికంగా 16.56 లక్షల కుటుంబాలుండగా, ఆదిలాబాద్‌లో 8.17 లక్షల కుటుంబాలు మాత్రమే ఉన్నాయి.

అక్షరాస్యత

• రాష్ర్టంలో అక్షరాస్యత స్థాయి 66.46 శాతం. ఇది జాతీయ స్థాయి సగటు (72.99 శాతం)తో పోలిస్తే తక్కువ.
• అల్పాదాయ రాష్ట్రాలైన ఒడిశా, ఛత్తీస్‌గఢ్, మధ్యప్రదేశ్‌ల కన్నా తెలంగాణలో అక్షరాస్యత తక్కువగా ఉంది.
• మహబూబ్‌నగర్ జిల్లా అక్షరాస్యత 55.04 శాతం మాత్రమే. ఇది రాష్ర్టంలోనే అత్యల్పం. 83.25 శాతం అక్షరాస్యతో హైదరాబాద్ జిల్లా ప్రథమ స్థానంలో ఉంది.
• స్త్రీ, పురుషుల అక్షరాస్యతలోనూ తీవ్ర వ్యత్యాసం ఉంది. పురుషులలో అక్షరాస్యత స్థాయి 74.95 శాతం కాగా, మహిళల అక్షరాస్యత స్థాయి 57.92 శాతం మాత్రమే.
• ఎస్సీ, ఎస్టీల అక్షరాస్యత స్థాయిలు వరుసగా 58.90, 49.51 శాతం మాత్రమే.
• రాష్ట్రంలో 40.3 శాతం మంది ఎస్సీ విద్యార్థులు, 62.8 శాతం మంది ఎస్టీ విద్యార్థులు మధ్యలోనే చదువు మానేస్తున్నారు.

జిల్లాల వారీగా స్త్రీ, పురుష అక్షరాస్యతా శాతాలు - 2011