పదం, ప్రాతిపదిక , ప్రత్యయం , అవ్యయం....

1. పదం: వాక్ వ్యవహారంలో అర్థభేదక సామర్థ్యం ఉన్న కనిష్టాంశాన్ని వర్ణం అంటారు. అర్థభేదక వర్ణాల సమూహమే పదం. ఉదా: పలక, అరక.

2. ప్రాతిపదిక: చిన్నయసూరి నామంబనగా ‘ప్రాతిపదిక’ అని నిర్వచించాడు. నామమే ప్రాతిపదిక అన్నాడు. దీనికి ప్రకృతి అనే పర్యాయపదం ఉంది. నామవిభక్తి ప్రత్యయాలు, తద్ధిత ప్రత్యయాలు చేరడానికి తగిన ప్రకృతినే ప్రాతిపదికగా నిర్వచించవచ్చు.

ఉదా: రవిని. ఈ పదంలో ‘రవి’ అనేది ప్రాతిపదిక. ని అనేది ద్వితీయవిభక్తి. ప్రత్యయం చేరి కర్మార్థంలో రవిని అయింది.

3. ప్రత్యయం: అర్థ విశేషాన్ని సూచించేందుకు శబ్దానికి చేరే అక్షరాన్ని, అక్షరాలను ప్రత్యయం అనొచ్చు. ప్రథమాది విభక్తులు ప్రత్యయాలు. విభక్తులు శబ్దాలకు చివర చేరతాయి. విభక్తులనే కారకాలంటారు. క్రియతో అన్వయాన్ని కలిగించేవి కారకాలు. చిన్నయసూరి కారకాలను ఆరు విధాలుగా వర్గీకరించారు.

4. అవ్యయాలు: లింగ విభక్తి వచన శూన్యం అవ్యయమని, లింగ విభక్తి వచన రహితాలు అవ్యయాలు అని అర్థం. అవ్యయాలు రెండు విధాలు. I. ప్రతిపదోక్తాలు II. లాక్షణికాలు

I. ప్రతిపదోక్తాలు: సహజసిద్ధంగా పద రూపంలో ఉండి అవ్యయాన్ని సూచించేవి ప్రతిపదోక్తాలు. ఇవి అనేక విధాలు. అవి.. సముచ్ఛయార్థకాలు, వికల్పార్థకాలు, హేత్వర్థకాలు, ఆశ్చర్యార్థకాలు, ప్రశంసార్థకాలు, సంతాపార్థకాలు, తిరస్కారార్థకాలు, ప్రశ్నార్థకాలు, సాదృశ్యార్థకాలు, స్థలార్థకాలు, కాలార్థకాలు, తూష్ణీమర్థకాలు, నిశ్చయార్థకాలు, కిలార్థకాలు, ప్రకారార్థకాలు. ఇవి కాకుండా సంస్కృతం నుంచి సదా, సర్వత్రా, వృథా, బహుధా క్వాచిత్కం, బహుశః, ప్రాయశః వంటి అవ్యయాలు తెలుగులో ప్రవేశించాయి.

1. సముచ్ఛయార్థకాలు: యు, ను అనేవి సముచ్ఛయార్థకాలు. ఉదా: రాముడును, లక్ష్మణుడును, మరియును సీత.

2. వికల్పార్థకాలు: ఏని, కాన, ఐన, అయ్యున్ మొదలైనవి వికల్పార్థకాలు. ఉదా: వచ్చినేని, అతడైన, ప్రసన్నుడయ్యున్.

3. హేత్వర్థకాలు: కనుకన్, కాబట్టి మొదలైనవి.

4. ఆశ్చర్యార్థకాలు: అయ్యారే!, బాపురే!, ఆహా!, ఔరా!, అమ్మకచెల్లా!

5. ప్రశంసార్థకాలు: ఓహో, ఆహా, వహ్వా, భళీ, సెబాసు.

6. సంతాపార్థకాలు: సానుభూతి సూచకాలు. అయ్యో!, అక్కటా, కటకటా.

7. తిరస్కారార్థకాలు: తిరస్కార సూచకాలు, ఛీ, ఫో! మొదలైనవి.

8. సాదృశ్యార్థకాలు: వలెన్, పోలెన్, బలెన్, మాడ్కి, అట్లు మొదలైనవి ఉపమావాచకాలు.

9. స్థలకాలార్థకాలు: స్థలకాలానుగుణాలను సూచించేవి. ఇక్కడ, నేడు, రేపు.

10. తూష్ణీమర్థకాలు: ఊరక, మిన్నక.

11. నిశ్చయార్థకాలు: కదా! కాదె! సుమా! సుమ్మీ.

12. కిలార్థకాలు: అట, అంట వంటి పదాలు.

13. ప్రకారార్థకాలు: అట్లు, ఇట్లు.

II. లాక్షణిక అవ్యయాలు: వ్యాకరణ లక్షణాల వల్ల సిద్ధించిన అవ్యయాలన్నీ లాక్షణిక అవ్యయాలు. అసమాపక క్రియలన్నీ లాక్షణిక అవ్యయాలు.

1. క్త్వార్థకాలు: భూతకాలిక అసమాపక క్రియలు క్త్వార్థకాలు. ఉదా: చూసి, చేసి, తిని, వెళ్లి, వచ్చి.

2. వ్యతిరేక క్త్వార్థకాలు: క్రియకు వ్యతిరేకా ర్థాన్ని సూచించే ‘అక’ చేరుతుంది. ఉదా: చూడక, చేయక, తినక, రాక.

3. శత్రర్థకాలు: వర్తమాన కాల అసమాపక క్రియలు. క్రియకు ‘చున్’ అనే ప్రత్యయం చేరుతుంది. ఉదా: చేయుచున్, తినుచున్, చూచుచున్.

4. తుమున్నర్థకాలు: ‘కొరకు’ అనే అర్థాన్నిచ్చే అసమాపక క్రియలు. ‘అన్’ ప్రత్యయం క్రియకు చేరుతుంది. ఉదా: చేయన్, చేయగన్, వచ్చినన్, చూచినన్, చేసినన్.

5. అనంతర్యార్థకాలు: తర్వాత అనే అర్థాన్నిచ్చే అసమాప క్రియలు. క్రియకు ‘డున్’ అనే ప్రత్యయం చేరుతుంది. ఉదా: చేయుడున్, వ్రాయుడున్, వచ్చుడున్.

6. చేదర్థకాలు: ‘అయితే’ అనే అర్థాన్నిచ్చే అసమాపక క్రియలు. క్రియకు ‘ఇనన్’ ప్రత్యయం చేరుతుంది. ఉదా: తినినన్, చేసినన్, వ్రాసినన్.

7. భావార్థకాలు: క్రియకు ‘ట’ ప్రత్యయం చేరుతుంది. ఉదా: వచ్చుట, చూచుట.

8. ఆశీర్వాద్యర్థకాలు: ఆశీర్వదించే అర్థాలు, శపించే అర్థాలు. క్రియకు ఎడున్, తన్ మొదలైన ప్రత్యయాలు చేరతాయి. ఉదా: ప్రసన్నులయ్యెడున్, కావుతన్

5. పదం- అర్థం: అర్థవంతమైన వర్ణాల సము దాయం పదం. ప్రతి పదానికి అర్థం ఉంటుంది. ఒక పదానికి అనేక అర్థాలుంటే వాటిని నానార్థాలు అంటారు. ఒకే అర్థాన్ని ఇచ్చే పదాలను పర్యాయపదాలు అంటా రు. పదానికి సంబంధించిన పుట్టుక, దాని అర్థాన్ని సవివరంగా తెలియజేసేవి వ్యుత్పత్తి అర్థాలు.

పర్యాయపదాలు

వ్యుత్పత్యర్థాలు

ఒక పదానికి సంబంధించిన పుట్టుక, నేపథ్యం దాని అర్థం మొదలైన వాటిని తెలియజేసేవి వ్యుత్పత్యర్థాలు.

గత డీఎస్సీ పరీక్షల్లో అడిగిన ప్రశ్నలు

1. ప్రత్యయాలు తెలుగులో ఇలా చేరతాయి? (L.P.2012)
   1) ధాతువుకు ముందు చేరతాయి
   2) ధాతువుకు తర్వాత చేరతాయి
   3) ధాతువునే తమలో చేర్చుకుంటాయి
   4) ధాతువుకు మధ్యలో చేరతాయి
2. ప్రత్యయానికి నిబద్ధమైన పద రూపం? (L.P.2012)
   1) పదం
   2) ప్రాతిపదిక
   3) సపదాంశం
   4) పదాంశం
3. నల్లజీడి అనే అర్థం ఏ పదానికున్న నానార్థాల్లో ఒకటి? (L.P.2012)
   1) అనామకము
   2) అనలము
   3) అనంతము
   4) అనిలము
4. ఉదకం దీనియందు బంధించి ఉండటం వల్ల దీన్ని ______ అంటారు. (L.P.2012)
   1) జీమూతము
   2) జలనిధి
   3) జలకలశం
   4) జలజం
5. భూమిని స్వల్పంగా చేయునది? (L.P.2012)
   1) కులిశము
   2) కలశము
   3) కుముదము
   4) కైలాసము
6. పదాది యకార లోపానికి ఉదాహరణలు (S.A.2012)
   1) ఊసర, ఓలగం
   2) ఉంగరం, జవ్వనం
   3) అక్కరం, ఇచ్ఛ
   4) ఆసము, ఆమడలు
7. పిడుగు అనే మాటకు పర్యాయపదాలు (S.A.2012)
   1) విద్యుల్లత, మెరుపు తీగె, మించు
   2) మేఘభూతి, వృష్టి, స్వనితం
   3) అశని, వజ్రం, దంభోళి
   4) నీటిధారి, ధరాధరం, అభ్రమం
8. శ్వాస, నాద స్పర్శాలకు బేధం కలిగించేది? (S.A.2012)
   1) నాదతంత్రుల ప్రకంపనం
   2) స్థానకరణాలు
   3) అనునాసిక్యం
   4) పెదవుల ఆకారం
9. రెండు వ్యాపారాల్లో వైరుధ్యం ఉన్నప్పుడు వాడే అసమాపక్రియ? (S.A.2012)
   1) అనంతర్యార్థకం
   2) తుమున్నర్థకం
   3) శత్రర్థక క్రియ
   4) అప్యర్థక క్రియ
10. దీనితో మింగుతారు కాబట్టి గొంతును ఇలా అంటారు? (S.A.2012)
    1) ఘటం
    2) గళం
    3) కంఠం
    4) కంధరం

సమాధానాలు

మాదిరి ప్రశ్నలు

1. ప్రాతిపదికకు పర్యాయపదం?
   1) వర్ణం
   2) నామం
   3) ప్రకృతి
   4) ప్రత్యయం
2. అర్థ విశేషాన్ని సూచించేందుకు శబ్దానికి చేరే అక్షరాన్ని ఏమంటారు?
   1) ప్రత్యయం
   2) వర్ణం
   3) ప్రాతిపదిక
   4) క్రియా విశేషణం
3. చిన్నయసూరి వివరించిన కారకాలెన్ని?
   1) 4
   2) 6
   3) 5
   4) 7
4. కారకం లేని విభక్తి ఏది?
   1) తృతీయ
   2) చతుర్థీ
   3) పంచమీ
   4) షష్ఠీ
5. సంద్రదాన కారకంలో క్రియకు చేరే విభక్తి
   1) ద్వితీయ
   2) ప్రథమ
   3) చతుర్థీ
   4) తృతీయ