What is repo rate Its types importance

Sakshi Education

సాక్షి ఎడ్యుకేషన్ : రెపో రేటు (Repo Rate) అనేది భారత ఆర్థిక వ్యవస్థలో అత్యంత కీలకమైన ద్రవ్య విధాన సాధనాలలో ఒకటి. ఇది ద్రవ్యోల్బణాన్ని నియంత్రించడంలో, ఆర్థిక వృద్ధిని ప్రోత్సహించడంలో మరియు బ్యాంకింగ్ వ్యవస్థలో నగదు ప్రవాహాన్ని (liquidity) నిర్వహించడంలో ప్రధాన పాత్ర పోషిస్తుంది.

రెపో రేటు అంటే ఏమిటి..?

రెపో రేటు అనేది భారతీయ రిజర్వ్ బ్యాంక్ (RBI) వాణిజ్య బ్యాంకులకు స్వల్పకాలిక అవసరాల కోసం ఇచ్చే రుణాలపై వసూలు చేసే వడ్డీ రేటు. "రెపో" అంటే రీపర్చేజ్ అగ్రిమెంట్ (Repurchase Agreement) లేదా రీపర్చేసింగ్ ఆప్షన్.
ఈ ప్రక్రియలో వాణిజ్య బ్యాంకులు తమ వద్ద ఉన్న ప్రభుత్వ సెక్యూరిటీలను (government securities) RBIకి తాకట్టు పెట్టి, దాని నుంచి అప్పు తీసుకుంటాయి.
ఈ అప్పును తిరిగి చెల్లించేటప్పుడు బ్యాంకులు RBIకి చెల్లించాల్సిన వడ్డీనే రెపో రేటు అంటారు.

ఎప్పుడు ఉపయోగిస్తారు..?

వాణిజ్య బ్యాంకులకు తాత్కాలికంగా నగదు కొరత ఏర్పడినప్పుడు, అవి RBI నుంచి రెపో రేటు ఆధారంగా రుణాలు తీసుకుంటాయి.
ప్రభావం: రెపో రేటు పెరిగితే, బ్యాంకులకు అప్పు ఖర్చు పెరుగుతుంది. దీనివల్ల బ్యాంకులు తమ వినియోగదారులకు ఇచ్చే రుణాలపై వడ్డీ రేట్లను పెంచుతాయి (ఉదాహరణకు.., గృహ రుణాలు, వాహన రుణాలు). ఫలితంగా ఆర్థిక వ్యవస్థలో నగదు ప్రవాహం తగ్గుతుంది. రెపో రేటు తగ్గితే దీనికి వ్యతిరేక ప్రభావం ఉంటుంది.

రెపో రేటు రకాలు (Types of Repo Rate)...

సాధారణంగా రెపో రేటును రెండు ప్రధాన రకాలుగా విభజించవచ్చు.

1. రెపో రేటు (Repo Rate):

పైన వివరించిన విధంగా, ఇది వాణిజ్య బ్యాంకులు RBI నుండి రుణాలు తీసుకునే రేటు. ఆర్థిక వ్యవస్థలో నగదు సరఫరాను నియంత్రించడానికి, ద్రవ్యోల్బణాన్ని అదుపులో ఉంచడానికి RBI ఈ రేటును ఒక సాధనంగా ఉపయోగిస్తుంది.
రెపో రేటును రివర్స్ రెపో రేటుతో పోల్చి చూసినప్పుడు దీని ప్రాముఖ్యత మరింత స్పష్టమవుతుంది.

2. రివర్స్ రెపో రేటు (Reverse Repo Rate):

రివర్స్ రెపో రేటు అనేది రెపో రేటుకు పూర్తిగా వ్యతిరేకం. ఇది వాణిజ్య బ్యాంకులు తమ వద్ద ఉన్న అదనపు నిధులను RBI వద్ద డిపాజిట్ చేసినప్పుడు, RBI ఆ బ్యాంకులకు చెల్లించే వడ్డీ రేటు.

ఎప్పుడు ఉపయోగిస్తారు..?

ఆర్థిక వ్యవస్థలో నగదు ప్రవాహం ఎక్కువగా ఉన్నప్పుడు, ద్రవ్యోల్బణాన్ని నియంత్రించడానికి RBI ఈ రేటును పెంచుతుంది.
ప్రభావం: రివర్స్ రెపో రేటు పెరిగితే, బ్యాంకులకు తమ అదనపు నిధులను RBI వద్ద డిపాజిట్ చేయడం లాభదాయకంగా ఉంటుంది. దీనివల్ల బ్యాంకులు ప్రజలకు ఇచ్చే రుణాల మొత్తాన్ని తగ్గిస్తాయి, తద్వారా ఆర్థిక వ్యవస్థలోని నగదు ప్రవాహాన్ని తగ్గిస్తాయి.

రెపో మరియు రివర్స్ రెపో రేటు మధ్య తేడా...

రెపో రేటులో RBI వాణిజ్య బ్యాంకులకు రుణదాతగా వ్యవహరిస్తుంది. రివర్స్ రెపో రేటులో RBI వాణిజ్య బ్యాంకుల నుంచి అప్పు తీసుకునే సంస్థగా వ్యవహరిస్తుంది.
సాధారణంగా రెపో రేటు ఎల్లప్పుడూ రివర్స్ రెపో రేటు కంటే ఎక్కువగా ఉంటుంది.

మరికొన్ని ముఖ్యమైన సంబంధిత అంశాలు...

మార్జినల్ స్టాండింగ్ ఫెసిలిటీ (Marginal Standing Facility): ఇది వాణిజ్య బ్యాంకులు చాలా అత్యవసర పరిస్థితుల్లో, అంటే ఒక్క రోజుకు మాత్రమే RBI నుంచి రుణాలు తీసుకునే రేటు. MSF రేటు రెపో రేటు కంటే కొద్దిగా ఎక్కువగా ఉంటుంది.
బ్యాంక్ రేటు (Bank Rate): ఇది దీర్ఘకాలిక రుణాల కోసం RBI వాణిజ్య బ్యాంకుల నుంచి వసూలు చేసే వడ్డీ రేటు. బ్యాంక్ రేటులో తాకట్టు పెట్టడానికి సెక్యూరిటీలు అవసరం లేదు.
ద్రవ్య విధాన కమిటీ (Monetary Policy Committee - MPC): రెపో మరియు రివర్స్ రెపో రేట్లతో సహా కీలక వడ్డీ రేట్లను నిర్ణయించే బాధ్యత MPCకి ఉంటుంది. ఇది ద్రవ్యోల్బణాన్ని అదుపులో ఉంచడంపై దృష్టి పెడుతుంది. MPCలో ఆరుగురు సభ్యులు ఉంటారు.
ఈ రేట్లన్నీ కలిపి RBI ద్రవ్య విధానాన్ని (monetary policy) రూపొందిస్తుంది. తద్వారా దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థలో స్థిరత్వాన్ని కాపాడుతుంది.